Tam 24 yıl önce, Türkiye Kocaeli Gölcük merkezli 7.4 büyüklüğündeki depremle sarsıldı. Ancak sonrasında atılan doğru adımların yerini, AKP’nin iktidara gelmesiyle birlikte rant odaklı yaklaşım aldı. Bu dönemde, “6 Şubat Kahramanmaraş” depreminde tarihin en ağır faturası ödendi. Uzmanlar, alınması gereken önlemlere vurgu yaparak şunu belirtiyor: “Bu konunun ciddiyeti kesinlikle göz ardı edilmemeli.”
Tam 24 yıl önce, yani 17 Ağustos 1999’da Türkiye, tarihindeki en karanlık anlardan birini yaşadı. 7.4 büyüklüğündeki deprem, merkez üssü Kocaeli’nin Gölcük ilçesi olan, tam 45 saniye süren bir sarsıntıyla gerçekleşti. Bu deprem, Ankara’dan İzmir’e geniş bir coğrafyada hissedildi. Deprem ülkesi olan Türkiye, maalesef depreme karşı yeterli hazırlıklı değildi ve bunun bedelini ağır bir şekilde ödedi.
Gölcük depreminin ardından atılan doğru adımlar, maalesef geçici bir iyileşme gösterdi. Ancak alınmayan dersler ve yetersiz önlemler, 6 Şubat’ta 11 ilimizde ağır bir bedel ödememize neden oldu. Kahramanmaraş merkezli 7.8 ve 7.5 büyüklüğündeki depremler ve sonrasında yaşanan süreç, unutulan deprem gerçeğini acı bir şekilde hatırlattı. Uzmanların sıkça dile getirdiği “Deprem öldürmez, bina öldürür” uyarısı, bir kez daha öne çıktı ve beklentiler Büyük Marmara depremine odaklandı.
Peki, 17 Ağustos’ta ve sonrasında neler yaşandı? 6 Şubat’a nasıl gelindi? Hangi noktalarda eksiklikler ve hatalar yapıldı? Hangi tedbirler alınmalıydı? Deprem alanında uzman isimler, bu önemli soruları Cumhuriyet’e detaylarıyla anlattı.
“Kentsel dönüşüm, müteahhitlik projesi olarak görüldü, rantsal dönüşümle lüks bölgelere öncelik verildi” ifadelerini kullanan Görür, yapılması gereken adımları aşağıdaki gibi sıraladı:
- Yerleşim alanları, bölgeye özgü mikro verilere dayalı olarak planlanmalı. Kararlar, kişisel tercihlere ya da siyasi otoritelere göre değil, deprem bölgelerinde yönetim için özel bilgi ve deneyim gerektiğini göz önünde bulundurarak alınmalı. Depremle ilgili doğru bilgiye sahip olmayanların depremi azgınlıktan kaynaklandığını iddia etmesi, gerçekçi bir hazırlık yapılmasının önündeki engellerden biridir.
- Halk, deprem riski ve önlemler konusunda bilinçlendirilmelidir. Halkın denetleyici bir rol üstlenmemesi durumunda, imar konularında yaşanan sorunlar sürer ve sorumlular cezasız kalır.
- Yollar, viyadükler, kanalizasyon sistemleri, içme suyu şebekeleri gibi altyapı unsurları eksiklikler açısından gözden geçirilmeli ve gerekli güçlendirmeler yapılmalı.
- Nüfus yoğunluğu fazla olan şehirlerde, yeni konut projeleri ve yıkımlar, artan risk anlamına gelir. İstanbul gibi bir şehirde, özel koşullar dışında yeni imar ve iskân alanlarının oluşturulmaması gerekmektedir. Bunun yerine, rezerv bölgeler belirlenmeli ve geçici prefabrik konutlar inşa edilmelidir.
- 6 Şubat depremleri sonrasında oluşan yüz milyon tonluk molozda çeşitli zehirli maddeler bulunmaktadır. Moloz dökme işlemleri, uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmelidir.
- Deprem, ciddi bir ekonomik felakettir ve Türkiye için büyük bir tehdittir. İstanbul’un büyük bir rol oynadığı bir ülke olan Türkiye, Marmara depremiyle ciddi bir çöküntü yaşayabilir. Bu durum ekonomik ve hatta siyasi bağımsızlığımızı tehlikeye atabilir. Bu nedenle, ekonomik teşviklerle Anadolu’nun güçlendirilmesi ve ekonominin çeşitlendirilmesi için gecikmeden adımlar atılmalıdır.
‘TSK’sız AFAD Yetersiz’
Gölcük merkezli 17 Ağustos depremi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) önemli bir merkezi olan Donanma Komutanlığı’nın bulunduğu bölgede büyük hasara neden oldu. Bu depremin olası bir zamansızlığı durumunda, emekli Tümamiral Mustafa Özbey Donanma Komutanlığı Kurmay Başkanlığı görevini üstlenecekti. Ancak depremin hemen ardından göreve gelen Özbey, kriz yönetiminin koordinasyonunda aktif bir rol oynadı. Günün ilk ışıklarıyla birlikte donanma personeli ve sonrasında bölgeye gelen diğer birliklerin düzenli bir şekilde hareket ettiğini belirten Özbey, “TSK, Doğal Afetlerde Yardımlaşma çerçevesinde hazırlık yapmıştı. Planlama, eğitim ve icra açısından hazırdık” ifadeleriyle durumu açıkladı.
